Duran bir cismi hareket ettiren, hareket eden bir cismi durduran veya yavaşlatan, hareketin yönünü değiştiren, cisimler üzerinde şekil değişikliği yapabilen etkiye kuvvet denir.
Kuvvet vektörel bir büyüklüktür. F harfi ile gösterilir.
Kuvvet dinamometre ile ölçülür.SI birim sisteminde kuvvet birimi Newton’dur.Newton kısaca N harfi ile gösterilir.
Dinamometre içinde yay bulunan ve bu yayın uzama katsayısına göre ölçeklendirilmiş boru şeklinde bir muhafazadan oluşur.
Birden fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek başına yapabilen kuvvete bileşke kuvvet denir. Bileşke kuvvet R harfi ile gösterilir.
Kuvvet vektörel bir büyüklük olduğu için bileşke kuvveti bulmak için vektörlerin toplanmasındaki kurallardan yararlanılır.
Bir cismin aynı noktasına etki eden kuvvetlere kesişen kuvvetler denir.
Kuvvet iki cisim ya da sistem arasındaki etkileşimdir. En genel anlamda cisimlerin birbirini çekmesi ya da itmesidir. Dinamometre ile ölçülür. Vektörel bir büyüklüktür hem şiddeti hem yönü vardır. Birimi Newton (N)’dur.
Kuvvetin kendisini göremeyiz ama etkilerini görürüz:
Bir cismin hareket durumunu değiştirebilir: bir cismi ivmelendirebilir: harekete geçirebilir, hızlandırabilir, yavaşlatabilir ve yönünü değiştirebilir. Örneğin, bir araba düz bir yolda dururken kendiliğinden hareket etmez. Arabayı harekete geçirmek için arabanın üstünde bir kuvvet olması gerekir.
Cisimlerin şeklini değiştirebilir. Boş bir kola kutusunu düşünelim. Başlangıçta kola kutusu bozulmamış şeklinde bulunsun. Sonra birden kola kutusunun yamulduğunu ve içe çöktüğünü görürsek, kola kutusunun şeklinin böyle değişmesinin kendiliğinden olamayacağını biliriz. Kola kutusunun üstüne biri basmış olabilir ya da elinde sıkıştırmış olabilir. Üstüne basmaya ya da sıkıştırmaya kuvvet, kola kutusunun ezilmesine ve şeklinin değişmesine de kuvvetin şekil değiştirme etkisi denir.
Temas gerektiren kuvvet nedir?
Adından da anlaşılacağı gibi eğer iki cisim temas ederken birbirlerine etki ediyorlarsa, uyguladıkları temas gerektiren kuvvettir. Günlük yaşamımızda temas gerektiren kuvvetleri itme ya da çekme olarak görürüz.
Örneğin:
Masanın üstündeki bir kitabı elinizle itmek ya da çekmek için, kitaba temas etmeniz gerekir. Kitap başlangıçta duruyorsa yeterince iterseniz hareket eder. Yürüyebilmemiz, yerle temas eden ayaklarımız arasındaki sürtünme kuvvetinden dolayı mümkündür.
Bir traktörün arkasındaki römorku çekebilmesi de böyledir.
Bir futbolcu, ayağının topa uyguladığı temas gerektiren kuvvetten dolayı şut çekebilir.
Bir asansörün kabloları asansörün kabinine temas eden kuvvet uygulayarak kabini yukarı çeker.
Sarmal bir yayı sıkıştırmak ya da germek için yayı elinizle çekmeniz ya da itmeniz gerekir.
Temas gerektirmeyen kuvvet (alan kuvveti) nedir?
İki cismin birbirine dokunmadan uzaktan etkileşmesine temas gerektirmeyen ya da alan kuvveti denir.
Örneğin:
Mıknatıslar birbirine temas etmeden, uzaktan kuvvet uygular. İki mıknatıs birbirine hiç dokunmadan birbirini çekebilir ya da itebilir.
Kütle çekim: Elinizdeki bir topu yere bırakırsanız düşer, çünkü dünyanın uyguladığı kütle çekim kuvveti topu çeker. Top havadayken Dünya’ya dokunmadığı halde Dünya topa kuvvet uygular.
Elektrik kuvveti: Yün kazağa plastik bir tarağı sürtüp sonra küçük kağıt parçalarına yaklaştırırsanız, tarak kağıt parçalarına dokunmadan onları çeker.
